Tarihte Kürt İslam Alimleri, Bilim İnsanı, Filozof ve Liderler

Kürtlerin topluca İslamiyet’e Geçiş Tarihi: Miladi 637’dir. İşte Tarihte bazı Kürt İslam Alimleri, Bilim İnsanları, Filozof ve Liderler:

Ali Hariri : (1009 – Hakkâri – 1080) klasik Kürt edebiyatı şairi. İlk Kürt şairi sayılmaktadır. Hariri’den itibaren (11. yüzyıl) Kürt edebiyatında, divan edebiyatı dönemi başlar.

Abdulkadir Geylani : (1077 Gilan – 1166 Bağdat) Kürt asıllı İslam bilgini ve Kadiri tarikatının kurucusudur.

Abdulbasid Abdussamed (1927 Armant 1988 Kahire) Kürt ve Arap asilli Dünyaca ünlü hafız ve Kur’an kârisi.

Ehmedê Xanê (1650 Hakkâri – 1707 Ağrı) Türkçe Kürtçe Arapça ve Farsça bilen Kürt asıllı edip, şair ve tarihçi.

El Cezerî : (1136 – Cizre – 1206 ) İslam’ın altın çağında çalışmalar yapan Kürt asıllı Müslüman bilim adamı ve mühendis, Bugün sibernetiğin ilk adımlarını attığı ve ilk robotu yapıp çalıştırdığı kabul edilen kişi Ebûl İz El Cezeri’dir.

Feqîyê Teyran : (1590 – Van – 1660) Kürt asilli şair masal ve destan yazarı. En önemli eseri Hespê Reş’tir (Kara At). Bu eser 1965te Moskovada Kürtçe-Rusça olarak yayınlandı.

Melayê Cizîrê: (1570 – Cizre – 1640) Kürt asıllı İslam alimi, Edebiyatçı ve mutasavvıf.

Bediuzzaman Said-i Kurdî : (1878 Bitlîs – 1960 Şanlıurfa) Kürt İslam âlimi ve tefsir yazarı. Risale-i Nur Külliyatı’nın yazarı.

Molla Halil Siirdî : (1753 Bitlis – Siirt 1841) Kürt asıllı Tefsir, fıkıh ve hadis alimi ve Yazar Arapça ve Kürtçe dilinde toplam 24 eseri var.

Hz. Cabân El Kurdî : (as) Hz. Muhammed (sav) zamanında Müslüman olan ilk Kürt asilli sahabelerden biri. Ayrica İslam tarihinde ilk olarak atanan valilerdendir.

Hz. Zozan : (as) Hz. Muhammed (sav) zamanında Müslüman olan ilk Kürt asıllı kadın.

Selahaddin-i Eyyubi El Kurdî: (1138 Tikrit – 1193 Şam) Eyyubi hanedanının kurucusu olan hükümdar. Hıttin Muharebesi ile 1187’de Kudüs’ü Haçlı kuvvetlerinden alarak kentte 88 yıl süren Hıristiyan egemenliğine son vermiş, akabinde Hıristiyanların düzenledikleri III. Haçlı Seferi’ni etkisiz hale getiren Kürt İslam alimi ve lider.

Muhammed Bin Şeddad: Şeddadiler’in kurucusu Kürt lider. Kurduğu hanedanlık kendi isminden dolayı Şeddadiler veya Şadiler olarak anılmıştır. Bugün Ermenistan sınırlarında kalan ve 951 yılında ele geçirdiği Divin kentinde hanedanlığı kurmuş, 951-971 yılları boyunca hanedanlığın emirliğini yapmıştır.

El Dinaveri : (828 – Iran Kurdistani – 896) Astronomi, botanik, metalürji, coğrafya, matematik ve tarih gibi çok çeşitli alanlarda çalışmalarda bulunmuş Kürt asıllı Müslüman bilim adamı, Kürtlerin atalarını araştıran ilk bilim adamlarından olmuştur. Bu alandaki çalışmalarını Ensab el-Ekrad (“Kürtlerin Soyu”) isimli eserinde toplamıştır. Dinaveri ayrıca matematik ve Kur’an üzerine de birçok eser kaleme almıştır.

Şihabeddin Sühreverdî : (1155 – İran Kurdistanı – 1191) Kürt asilli İslam filozofu ve işrakilik isimli fikrî akımın kurucusudur.

Mehwî : (1817 Muhabad – Süleymaniye) Kürt asilli İslam alimi, hekim ve şair.

Mevlana Halit: (1779 – Süleymaniye – 1827 Şam) Kürt asıllı Nakşibendi Halidiye yolunun öncüsü alîm ve mutasavvıftır.

Cakir El Kurdi: (1155 – Irak Kurdistanı – ? ) Kürt asilli büyük İslam alimi.

Ehmedê Muxlis : (1891 – Amediye – 1963) Kürt alim ve yazar, Kurdî ve İslamî çok sayida eser yazmiştir.

Mehmûdê Bazîdî : (1797 Ağri – 1863 ? ) Kürt tarihçisi ve İslam alimi, Kürtçe ve Arapça dilinde çok sayida İslamî ve Kurdî eser yazmıştır (maalesef çok az eserleri günümüze ulaşabilmiştir.)

Şemseddînê Şarezorî : (1250 – Şarezor – 1288) Kürt asıllı İslam filozofu, Sührewerdî’nin ölümünden sonra da felsefesini devam edip geliştirmiştir. Şimdiye dek bize sadece beş eseri ulaşmıştır.

Şeyh Ubeydullah Nehri: (1830 Şemdinli – 1883 ? ) bağımsız Kürdistan devleti için ayaklanan Kürt asilli İslam alimi ve lider.

Melayê Batê: (1417- Hakkari -1491) Kürt asıllı edebiyatçı alim ve şair. Kürtçe mevlid’in yazari.

Ömer Es-Sühreverdi : (1145 Sühreverd – 1234 Bağdat) İranlı Kürt mutasavvıf ve İslam filozofu,

İbn-i Hallikan : (1211 Erbil – Dimeşk 1282) Kürt İslâm âlimi yazar ve tarihçi.

Ziryab : (789 Bağdat ? – 857 Kurtub) Endülüs’te Kurtuba’da hükümdarlık süren Emeviler döneminde yaşayan Kürt (veya Fars) asıllı bilge, şair, müzisyen, şarkıcı, güzellik uzmanı, moda tasarımcısı, ünlü, stratejist, astronom, botanikçi ve coğrafyacı. [Ancak Kaynaklarin % 90’inda Kurd Diye Geçer]

Şeyh Said : (1865 Elazığ – 1925 Diyarbakır) Zaza Kürdü Müderris, Mutasavvıf, müfessir ve muhaddis alimi ve lider.

Seyyid Abdülkadir : (1851 Hakkari – 1925 Bitlis) Kürt İslam alimi, siyasetçi ve Kürdistan Teali Cemiyeti’nin liderlerinden.

Şeref Han : (1543 Kum – 1599 Bitlis) Kürt asıllı siyasetçi, tarihçi ve yazar, Şerefname’nin yazarı.

Qazi Muhammed : (1900 – Muhabad -1947) Mahabad Kürt Cumhuriyetinin devlet başkanı seçilmiş Kürt alim ve Lider.

Ebu El Fida : (1273 Şam – Hama 1331) Kürt asilli Müslüman tarihçi ve coğrafyacı.

Şeyh Muhammed Maşuk El-Haznevi: (1957 Qamışlo – 2005 Şam) Kürt asilli Doktor, Hadis ve Fikih alimi.

Baba Tahir : (940 – Hemedan – 1010) Kürt asıllı Müslüman şair ve filozof

Molla Mustafa Barzani: (1903 Irak 1979 Washington) Irak’ta Kürdistan Demokratik Partisi’nin (KDP) başkanı olarak siyaset yapmış Kürt asilli lider.

Molla Gürâni : (1410 Diyarbakir – 1488 İstanbul) Kürt asilli müderris ve fıkıh alimi.

Nali Şarezûrî : (1801 Süleymaniye – 1856 İstanbul) Kürt asıllı alim, dil bilimci, çevirmen, Matematikçi ve şair.

Nâbi : (1641 Urfa – 1712 İstanbul) Kürt asilli ünlü Dîvân edebiyatı şairi.

Mahmut Berzenci : (1878 Süleymaniye-1956 Bağdat) Kürdistan Krallığını ilan eden Kürt lider.

Simko : (1887- İran Kurdistanı – 1930) İran Kurdistaninda hâkimiyeti sürdürmüş Kürt lider.

Evdirehman Şerefkendî : (1920 Muhabad – 1991 Kerec) Kur’an-i Kürtçeye çeviren Kürt asıllı alim, yazar şair ve çevirmen.

İlyas El Kurdi : (1660 ? – Suriye ?) Kürt asilli tefsir, hadis ve Şafii fıkıh alimi.

İbnü’l Esîr Cizreli, üç erkek kardeşin aile adıdır, Kürt asilli olup. Arap edebiyatının en tanınmış Müslüman tarihçi, yazar ve dil araştırmacısı, Mecdeddin (1149 – 1210) Ali (1160 – 1233) Diyaeddin (1163 – 1239)

Mestûre Erdelan : (1805 Sine – 1848 Süleymaniye) Kürt asıllı kadın tarihçi, yazar ve şair.

Şeyh Halil-i Kurdi Es-Simmanî, Caban el-Kurdi, Meymûn el-Kurdi, Hana Kubadi, Taha Hakkârî, Celadet Ali Bedirhan , Qanate Kurdo, Cigerxwîn, Ahmet El Hasi, Hasan Ertuşi, Mehrdad Izady , Mele Ahmedê Heyderî, Musa Anter, Mehmed Uzun, Seydayê Tîrêj, Mahmud Beyazidi, Mesture Erdelan, Abdurrahim Mevlevi, Muhammed Arvasî, Mahmud-i Kurdî, Muhammed Butî, Taceddin El Kurdî, Pîremêrd, Wefayi, Adem El Kurdî, Cemil Sıdkı ez-Zahavi, Muhammed Nurullah El-Cezêri, Bêwar Diyadini, Azad Bonni VE DAHA NİCELERİ…